Işık haslığı, bir malzemenin ışığa maruz kaldığında kimyasal olarak ne kadar stabil olduğunun ölçüsüdür. Bilimsel terimlerle ifade edecek olursak, ışık bir yüzeye çarptığında foto-degradasyon adı verilen bir kimyasal reaksiyon meydana gelir. Bu, moleküller arasındaki kimyasal bağların değişmesine veya kırılmasına neden olarak solma veya renk değişikliği oluşturur. Malzeme ne kadar uzun süre dayanırsa, o kadar ışık haslığına sahiptir.
Işık haslığı nasıl ölçülür?
Sanat dünyasında, ışık haslığı için iki ana ölçüm ASTM ölçeği (American Standard Test Measure - Amerikan Standart Test Ölçümü) ve Blue Wool Scale/BWS (Mavi Yün Ölçeği) olarak bilinir.
ASTM tarafından ışık haslığı testlerinin yapılabilmesi için kullanılan ekipmanlara weatherometers (hava-ölçer) denilmektedir ve bu doğrultuda ASTM G155 standartı geliştirilmiş olup xenon/ksenon ark ışık makinesi kullanılmaktadır. Xenon/ksenon ark ışık makinesi, 'gerçek' ışık koşullarını taklit etmek için ultra parlak ksenon ışıklarının bir arkını kullanır. Başka bir deyişle makine, renklerin cam bir pencereden süzülen doğal güneş ışığına maruz kalma sürecini taklit eder. Ampuller tam spektrum UV, görünür ışık ve kızılötesi ışınlar üretir. Halojenden iki ila üç kat daha parlak olan ksenon odası, gerçek hayatın turbo şarjlı bir versiyonudur. Boya numuneleri, 300 saat boyunca ışıkla bombardımana tutulduğunda bu süre, stüdyo koşullarının 100 yılının eşdeğeri olan bir süredir. Daha sonra numuneler çıkartılır ve değişiklikler gözlemlenir.
BWS’de mavi yün skala kumaşları, standart bir referans olarak kullanılır. Bu kumaşlar, farklı asit ve küp boyalarıyla boyanmış ve solma direncini ölçmek için kullanılan standart tekstil kumaşlarıdır. Sekiz farklı test kumaşı içerirler, numara 1 en düşük solma direncine sahipken numara 8 en yüksek solma direncine sahiptir. Deney numuneleri ve bu kumaşlar özel numune tutucularına yerleştirilir. Numune ve referans kumaşlarının üçte biri kaplanır ve orta bölümleri ışık almayacak şekilde korunur. Bu numuneler ve standart mavi yün skala kumaşları, ışık haslığı test cihazında ksenon ark ışığına maruz bırakılır. Mavi yün skala 5. dereceye kadar test edilir, bu sırada 5. derece mavi yün skala kumaşının ışığa maruz kalan bölümü ile ışığa maruz kalmayan bölümü arasındaki kontrast farkı gri skala 4'e kadar devam eder. (Zeynep Nihan KIR, Nalan BENLİ (2018): Reaktif Boyamalar için Formaldehitsiz Fiksatör Kullanılarak Pamuklu Kumaşta Haslıkların İncelenmesi, Tekstil ve Mühendis, 25: 112, 319-326.)
Yukarıdaki örnek görselden görüleceği üzere ışık haslığı, artı işaretleri, yıldız işaretleri, sayılar (Liquitex Basics), içinde sayı bulunan bir güneş sembolü (Liquitex Heavy Body) veya romen rakamları gibi farklı sembollerle temsil edilebilir. Bu yazıda yer almayan başka semboller de var olabilir; zira şu an uygulanmakta olan standart bir etiket uygulaması bulunmamaktadır.
Dünyanın ilk sanatçı akriliklerini icat eden Liquitex’in kurucusu Henry Levinson ışık haslığı konusunda da öncü olmuştur. 1970’lerin başında Levinson, ışık haslığını test etmek için kullanılan ilk makineyi “weatherometer/hava ölçer”i tanıttı, akabinde uluslararası ASTM ışık haslığı ölçeğini geliştiren ekip içinde yer aldı. 1984 yılında Liquitex, pigmentleri ve ASTM derecelendirmelerini etiketlerinde listeleyen ilk boya markası oldu ve tüm dünya bu adımı takip etti. Liquitex ürünleri genellikle ASTM I (Mükemmel) veya II (Çok İyi) olarak derecelendirilir; yani galeri koşullarında 50-100+ yıl boyunca kalıcı ışık haslığına sahiptir.
Dikkat etmek gerekir ki, metalik ve floresan renkler doğası gereği olarak daha az ışık haslığına sahiptir. Bu durumda etikette NR (not rated/derecelendirilmemiş) yazılıdır, yani ışık haslığı için test edilmemiştir.
Işık haslığı hakkında daha fazla bilgi edinmek isterseniz, bize Instagram üzerinden ulaşabilirsiniz. @colorbox.com.tr
